'Het gaat toch bijna altijd goed'

In dit artikel:

Ik kom net uit het ziekenhuis en word meteen opgeroepen voor een trauma: drie jongemannen betrokken bij een frontale botsing tussen twee boda-boda’s (motortaxi’s). Twee van hen praten opgewekt alsof er weinig aan de hand is, terwijl ze meerdere botbreuken en aangezichtsletsels hebben. Dit beeld is typisch: in dit ziekenhuis komen bijna dagelijks boda-boda-ongevallen binnen, meestal mannen tussen 18 en 35 jaar. Cijfers van het ziekenhuis tonen dat ongeveer de helft van deze patiënten een operatie nodig heeft, een kwart een fractuur heeft en één op de tien een CT-scan van het hoofd krijgt vanwege verlaagd bewustzijn.

Helmgebruik is in het Kisoro-district extreem laag (ongeveer 8%), terwijl het in Kampala rond de 81% ligt en in buurland Rwanda zelfs 100%. Studies uit Rwanda laten na invoering van de helmplicht een daling van de sterfte met ongeveer 30% zien; de WHO meldt vergelijkbare en forse verminderingen in sterfte en hoofdtrauma’s bij helmgebruik. Toch draagt bijna niemand hier een helm. Veel bestuurders geven als argument dat helmen gevaarlijk zouden zijn omdat je minder hoort; daarnaast bestaat een sterke culturele overtuiging dat het “meestal goed gaat” zonder veiligheidsmaatregelen.

De duidelijke oplossing lijkt combinaties van handhaving en voorlichting. In de praktijk is handhaving politiek gevoelig: een strikte helmplicht kan stemmen kosten, waardoor lokale autoriteiten terughoudend zijn. Voorlichting via radio en patiëntencontacten wordt geprobeerd, maar blijkt tegen die culturele mentaliteit weinig effect te hebben. In een regio die de afgelopen jaren met uitbraken van ziekten als ebola en marburg te maken had en dichtbij conflictgebieden ligt, functioneert roekeloosheid ook als copingmechanisme — mensen leven met meer risico’s en gedragen zich daardoor vaker ‘fearless’.

Kortom: medische data en internationale onderzoeken onderschrijven dat helmen levens redden, maar in Kisoro blokkeren politieke gevoeligheid, economische overwegingen en diepgewortelde risicohouding brede invoering en naleving van helmplicht. Zonder zowel politieke wil voor handhaving als langdurige gedragsverandering via voorlichting blijven zware letsels door boda-boda’s een hardnekkig probleem.